Kwaliteit

Al zo lang de mens bestaat schept hij hiërarchie om het hele gebeuren van samenwerken en samen leven te organiseren. (Dat is niet zijn verdienste: dieren doen dat ook.) Hiërarchie zorgt ervoor dat er een minderheid in leidinggevende posities terecht komen. Dat blijkt dan ogenschijnlijk een dominant, snel, en daardoor voor anderen denkend, welbespraakt, besluitvaardig, politiek handig soort mens te zijn die minstens even begaan is met zijn eigen positie als met het belang van het collectief. Zo is de idee ontstaan dat leiders mensen zijn met speciale kwaliteiten. Om vervolgens vast te stellen dat dergelijke kwaliteiten niet volstaan en zelfs contraproductief kunnen zijn in een alsmaar complexere wereld.

De moderne professional, de mens in de hoofdstroom, lijkt ingedommeld in de jachtigheid van zijn geïnstitutionaliseerd bestaan. Hij is… bezig. Bezig met de job, bezig met de loopbaan. Uitdagende bezigheid. Stresserende bezigheid. Saaie bezigheid. Bezigheid. En organisaties houden hen bezig.

Aan de oever
Maar daar komt wel eens verandering in. Veel mensen steken vroeg of laat de straat van hun eigen leven over, soms door tegenslag, soms na moedige overweging. Maar dat laatste gebeurt helaas niet zo dikwijls. De succesvolle professional zit stevig in het zadel omdat hij nu eenmaal een erg intelligente overlever is (geworden). Hij is de betere zwemmer in de hoofdstroom: hij spreekt vlot, denkt snel, weet veel, beslist doortastend en kan zijn geweten indien nodig het zwijgen opleggen. Hij heeft geleerd om levenskwaliteit te definiëren in termen van succes en om vervolgens succesvol te zijn, het spel te spelen, kansen af te dwingen en te benutten. Het is niet gemakkelijk om het spel waarin je goed bent geworden, in vraag te stellen. Het is niet gemakkelijk om eerlijk en open te kijken naar wat er zich afspeelt op plaatsen waar er leven en levendigheid, heelheid en heilzaamheid is. Wat kan er nu verkeerd zijn aan een normaal en succesvol leven leiden?

We leven in jachtige tijden. Er is te veel informatie en te weinig eenduidigheid. Er is te veel te doen en te weinig tijd. Te veel keuze en te weinig middelen. Te veel verandering en te weinig zekerheid. Te veel verwachtingen en te weinig capaciteit. Te veel perfectionisme en te weinig mildheid. Maar al de hierdoor gecreëerde stress is op zich geen probleem, integendeel, zolang er ook tijd is voor herstel. De afwisseling tussen stress en herstel versterkt lichaam en geest. Herstel laat ons toe om te leren uit ervaringen die ons organisme op de proef stellen. Op die manier kunnen we als mens blijven groeien. In deze tekst verkennen we kort vier verschillende invullingen van herstel. Door dit onderscheid te maken kan je nagaan in welke mate deze vier vormen in jouw leven in balans zijn.

Elitarisme is een van de tienduizend dimensies waarop we verschil tussen mensen kunnen benoemen. Toch lijkt het een belangrijk onderscheid met verregaande implicaties voor hoe het er in deze wereld aan toe gaat. Want net nu we ons in West-Europa gezapig geparkeerd hadden in een postideologisch tijdperk en er ons enkel nog restte om onze individuele welvaart en geluk te finetunen, groeit er opnieuw een collectieve onvrede en onzekerheid. Wat heeft de elite daarmee te maken? Hoe kunnen we ons tot haar verhouden? Hoe werkt het elitarisme als dynamiek?  En hoe kunnen we er responsief mee omgaan?

Wat betekenen de woorden “professionalisme”, “compliance” en “loyauteit”? En hoe worden ze gebruikt? Hieronder waag ik me aan een Foucaultiaanse deconstructie.

Dat auteurs erin slagen om met hun scheldproza de aandacht van de media te trekken, doet me het onderscheid tussen vullende en vervullende kunst (dat ik eerder beschreef in Dansen met de wereld) onder het stof vandaan halen. Dit onderscheid, hieronder toelicht, zie ik voor alle duidelijkheid niet als absoluut: elk kunstwerk bevat een mate van vulling resp. vervulling. Bovendien heeft deze kwalificatie drie componenten: het zegt iets over de mens die oordeel; het zegt iets over het kunstwerk zelf; het zegt iets over de intenties van de kunstenaar, én het zegt bovenal iets over de manier waarop mens en werk zich tot elkaar verhouden. Voor het gemak beschrijf ik het onderscheid vanuit de tweede positie: als kenmerkt van het kunstwerk zelf. Laten we met vullende kunst beginnen.

Er is alsmaar meer te doen over zelfzorg. Die opmars weerspiegelt de malaise waarin we ons collectief lijken te bevinden. Op de een of andere manier lijken we tegen de limieten aan te schuren van waartoe we in staat zijn: meer dan ooit in de geschiedenis voelen we ons opgejaagd, vervreemd, angstig, depressief, gefrustreerd, opgebrand, ... En dit in onze – weliswaar kleine – wereld van ongezien comfort, luxe en vrije tijd. Zelfzorg: erg belangrijk! Hoe kan je voor een ander zorgen als je jezelf verwaarloost? Hoe kan je in wat je doet waarde toevoegen als je voorbij gaat aan “jezelf als hefboom”? Uiteindelijk zijn we ons eigen belangrijkste instrument: onze kunde, onze kunst, onze gedrag, ons humeur, onze inschattingen, onze keuzes, … Maar we kunnen ons vanuit ons gebrek aan welbevinden ook gaan wentelen in zelfzorg. Met als gevolg dat het “ik” als een lus gevangen blijft in zichzelf, en de uitweg richting welzijn afgesloten blijft. Op die manier wordt zelfzorg deel van het probleem. Dus wat is dan goeie zelfzorg? Zelfzorg die ons aanwezig, gezond, krachtig in de wereld zet. Ik stel hieronder zeven benaderingen van zelfzorg voor – die elkaar deels overlappen.

Imagine: a third space, a “space between” the one and the other. Imagine: a tranquil interruption, a place where we can come to our senses, a nowhere land between all the other ‘lands’ pervaded by expectations and obligations, a place in which our identity can mature beyond the forces of conformity and compliance, a point of integrating one’s self in a multiple world, a place where we can be ‘nobody’ and therefore find ourselves, where we dis-cover ourselves as we encounter the other, a group of people with no common history, making history together by giving existence to what is alive.

“De intuïtieve geest is een godsgeschenk, en het rationele verstand een trouwe dienaar. We hebben een maatschappij die de dienaar vereert en het geschenk is vergeten…” (Albert Einstein) Wat willen we geschenk laten zijn in deze wereld? En wat dienaar?