Verdieping in leren down-to-earth bekeken

Diepgang in leren vindt plaats als we als persoon worden aangesproken: emotioneel-relationeel, existentieel en spiritueel. Voor sommigen klinkt dat dan algauw wollig, maar op diepgang kan een behoorlijk 'down-to-earth' licht worden geworpen.

Mensen leren als ze nieuwsgierig zijn, als ze levenservaring beleven als voorwerp van onderzoek. En daarbij onontgonnen terrein niet schuwen: risico, feedback, confrontatie. Als ze nieuwe mensen ontmoeten, of bekenden op een nieuwe manier. Als er ruimte is om stil te staan; ruimte voor dialoog, contemplatie, intimiteit zelfs. Diepgang in leren vindt plaats als we als persoon worden aangesproken: emotioneel-relationeel, existentieel en spiritueel. Voor sommigen klinkt dat dan algauw wollig, maar op diepgang kan een behoorlijk 'down-to-earth' licht worden geworpen aan de hand van een eenvoudig model van Alan Watkins. Als we "in onze kracht" zitten en optimaal functioneren, dan is dat niet gewoon het resultaat van ons gedrag, maar achterliggend ook van ons denken, en daarachter van ons emotioneel en lichamelijk voelen, en tenslotte onze neuro-fysiologie. Nu, de onderliggende lagen (lichamelijk voelen en neurofysiologie) hebben meer impact op ons denken en doen, dan andersom. Vandaar dat in onderstaand schema de pijlen naar links staan. Dat komt overeen met inzichten uit  de Boeddhistische psychologie die onderstrepen dat ons functioneren meer dan we graag geloven bepaald wordt door lijfelijk ingesleten reactieve patronen. We kunnen ons met andere woorden niet zo gemakkelijk "in onze kracht" denken en doen. Daarvoor dient er meer te gebeuren.

        functioneren  <—  gedrag  <—  denken  <—  emoties  <—  lichaamsgevoel  <—  neuro-fysiologie

Je kan leren dus als een gelaagd proces beschrijven. (1) In het geval van reflectief ervaringsleren ligt het accent op "gedrag" en "denken" (in het model van Watkins). Reflectie op beleving blijft hier grotendeels een cognitief-narratief gebeuren. (2) Leerervaringen waarin we sensitiever worden voor onszelf in relatie met anderen, spreken meer het emotioneel en lichamelijk voelen aan. Onze bewustzijn ("awareness") wordt groter. We voelen meer. Het leven wordt geschakkeerder, kleurrijker. (3) En tenslotte kunnen we ook leren op het niveau van onze fysiologie. Yoga en meditatie leert ons onze aandacht openen naar onszelf in interactie met de wereld en anderen (zoals in "mindful communiceren"). Op die manier ont-dekken we onszelf door een belichaamde zelfervaring te cultiveren en belevingen te onderzoeken zonder veel te investeren in een narratieve identiteit. (Er is ondertussen heel wat evidentie dat meditatie impact heeft op onze fysiologie, neurologische activiteit en zelfs de omvang van hersengebieden en genexpressie.)

Meditatie zorgt voor synchronisatie op fysiologisch niveau, lichamelijk sensitiviteit, emotionele 'containing', onderzoekend denken (inquiry) en improviserend handelen. Op die manier staan we bewuster relationeel (meer "dansend") in de wereld. In relatie met anderen betekent dat: lichamelijke resonantie, empathisch resonantie (emotioneel), gezamenlijk onderzoek (denken) en cocreatie (handelen). Meditatie versterkt ons cocreatief vermogen.

(In het artikel 'Oei ik groei voor grote mensen' verken ik samen met Dries Elsen enkele condities voor diepgaand leren. En dit op basis van onze jarenlange samenwerking in het begeleiden van zelfsturende leergroepen voor leidinggevenden. In die begeleiding experimenteerden we door het relationeel procesleren te combineren met mindfulness, wat gaandeweg resulteerde in een aanpak die je bijvoorbeeld Mindfulness Based Dialogical Learning zou kunnen noemen.)