Tijd voor herstel: vier invullingen

We verkennen bondig vier verschillende invullingen van herstel. Door dit onderscheid te maken kan je nagaan in welke mate deze vier vormen in jouw leven in balans zijn.

We leven in jachtige tijden. Er is te veel informatie en te weinig eenduidigheid. Er is te veel te doen en te weinig tijd. Te veel keuze en te weinig middelen. Te veel verandering en te weinig zekerheid. Te veel verwachtingen en te weinig capaciteit. Te veel perfectionisme en te weinig mildheid. Maar al de hierdoor gecreëerde stress is op zich geen probleem, integendeel, zolang er ook tijd is voor herstel. De afwisseling tussen stress en herstel versterkt lichaam en geest. Herstel laat ons toe om te leren uit ervaringen die ons organisme op de proef stellen. Op die manier kunnen we als mens blijven groeien. In deze tekst verkennen we kort vier verschillende invullingen van herstel. Door dit onderscheid te maken kan je nagaan in welke mate deze vier vormen in jouw leven in balans zijn.

Vermaak: tv kijken, een concert bijwonen, iets gaan drinken met vrienden op café, een spannend boek lezen, op restaurant gaan, … Elk van deze ervaringen leiden ons af door nieuwe, liefst prettige en indringende sensaties aan ons leven toe te voegen.

Vermaak is op zich prima, maar geen duurzame vorm van herstel. Een extreem voorbeeld maakt dit duidelijk. Door financiële problemen kan je gaan drinken. Dronkenschap doet je die problemen even vergeten, maar daarmee verdwijnen ze niet. Ze verdwijnen enkel momentaan uit het bewustzijn. Of minder dramatisch en veel meer voorkomend: mensen die zich professioneel minder goed in hun vel voelen, zoeken soelaas in vermaak na het werk en in vakantieperiodes. Dat vermaak kunnen ze zichzelf veroorloven dankzij het geld dat ze met dat werk verdienen. Ze vergeten dan even de zinledige toestand waarin ze zich professioneel bevinden. Het verdwijnt even uit hun bewustzijn, maar niet uit hun realiteit. Vermaak biedt dus hooguit tijdelijk soelaas, en als we ons daarvan niet bewust zijn kan de lastige realiteit daarna als een boemerang terug in ons gezicht vliegen.

De volgende drie vormen van herstel hebben op vlak van duurzaam herstel meer in hun mars.

Probleemoplossing: herstel kan ook optreden omdat we aanpakken wat ons dwars zit. We analyseren de situatie en ruimen wat ons dwars zit van de baan. We willen iets en zorgen dat we het hebben, of willen iets niet en zorgen ervoor dat we daar vanaf geraken. We werken in beide gevallen actief de afstand tussen verlangen en realiteit weg. We doen iets aan onze verslaving. We zoeken een job die ons beter past. En als het losliggend dopje van de tandpasta ons ergert, dan draaien we die terug op de tube.

Een groot voordeel van deze vorm van herstel is dat we wegwerken wat ons bezwaart (de “stressor”). En ook als we niet meteen resultaat boeken, krijgen we toch het gevoel dat we ons leven in handen nemen.

Een mogelijk nadeel is dat we in deze modus nog meer drukte veroorzaken. Als het probleem opgelost geraakt is dat helemaal prima, maar al te dikwijls is dat niet zo meteen het geval, of veroorzaakt de oplossing nieuwe, onvoorziene problemen. En op die manier blijven we in de doe-modus ronddraaien, wat op zich ook iets verslavend of dwingend kan hebben.  Bovendien kan je je de vraag stellen welke soort situaties onder de categorie “probleem” vallen. Sommige mensen maken van alles een probleem. Kleine bezorgdheden en ongemakken kunnen opgeblazen worden tot grote drama’s. Een goede probleemoplosser is iemand die rustig kan blijven, iemand die met enig overzicht, redelijkheid en gelijkmoedigheid de ernst van de situatie kan inschatten. En daarbij kan de volgende herstelstrategie toe bijdragen.

Verstilling: jezelf voldoende ontspannen door te gaan wandelen in de natuur, te luieren in de zetel, een rustgevend boek te lezen, iemand een welgemeende knuffel te geven, een relaxatieoefening te doen, naar de sauna te gaan … Deze vorm van herstel voegt eveneens ervaringen toe (en kunnen hierdoor ook onder “vermaak” vallen) maar de teneur is hier dat deze ervaringen ons eerder ont-prikkelen. We zoeken op de een of andere manier de stilte op, plekken waar er weinig gebeurt, zodat er veel kan gebeuren op vlak van herstel.

Het nadeel van deze vorm van herstel is dan weer dat daarmee de mogelijk lastige realiteit niet verdwijnt. Na momenten van verstilling voelen we ons als herboren, maar dat gevoel kan snel terug wegebben als we opnieuw met onze uitdagingen worden geconfronteerd. Een deugddoende vakantie kan na enkele hectische werkdagen al ver achter ons liggen.

Sport en fysieke oefeningen kunnen al naargelang zowel een kwaliteit van vermaak (sensatie en prestatie) als van verstilling (je hoofd even leeg maken door te aarden in lijf en leden) in zich dragen.

Meditatie: oplossen wat er zich ook aandient (zoals het spanningsveld tussen verlangen en realiteit) door er stil en aandachtig middenin te gaan staan – niet door te ageren (zoals in het geval van probleemoplossing) maar door erin te verblijven. Het doorvoelen wat zich aandient zonder dat we ons erdoor laten meesleuren - door er vriendelijk en onderzoekend naar te kijken, door het te volgen in al zijn bewegingen. Hiermee lossen we onze problemen niet op, maar wel het discomfort dat ze teweeg brengen. Op die manier wordt het probleem lichter, minder problematisch (en kunnen we er ook makkelijker probleemoplossend mee omgaan, moesten we dat nog verkiezen).

Daar waar vermaak de minst duurzame vorm van herstel is, is meditatie de meest duurzame vorm. De reden is dat vermaak helemaal niet helend is, en meditatie helemaal wel. In geval van probleemoplossing en verstilling vindt er tot op zekere hoogte heling plaats in de betekenis van “genezing”: we keren terug naar een toestand waarin ons organisme opnieuw in balans is. In het ene geval is dat door het probleem weg te werken, in het andere geval door te rusten, ontspannen, ont-prikkelen. Fundamenteler dan in de betekenis van genezing gaat heling over “heel-wording” en dat is wat er gebeurt als we mediteren. Meditatie geeft bestaansrecht aan alles wat zich op ons levenspad aandient en zorgt ervoor dat we op die manier gradueel breder en dieper alle facetten van het bestaan, inclusief wie we zijn, omarmen. Het is in die zin dat we door meditatie als mens groeien. Het gaat hier over “herstel+”: herstel plus telkens weer iemand worden die vollediger is dan degene die we net daarvoor waren.

Yoga bevindt zich op het grensvlak tussen verstilling en meditatie, en draagt in het beste geval beide kwaliteiten in zich.

* * *

Ziehier, vier vormen van herstel de revue gepasseerd: vermaak, probleemoplossing, verstilling en meditatie. Aan jou de keuze, hopelijk zonder al te veel keuzestress. Namasté.